Fietsroute

Fietsroute Het Terpengebied van Oostergo

De provincie Friesland is verdeeld in verschillende landschappen. Een daarvan is het Terpengebied van Oostergo, een bijzonder gebied met veel cultuurhistorische bezienswaardigheden.

In vroeger tijden werden veel dorpen op een kunstmatige heuvel gebouwd om de bewoners te beschermen tegen hoog water. In Groningen noemen we zo’n heuvel een wierde, maar in Friesland spreken we van een terp. In het gebied dat vroeger werd aangeduid met Oostergo liggen veel van zulke terpdorpen. Oostergo was vroeger een gouw van het Frankische Rijk, en daarna een van de Kwartieren van Friesland. Tegenwoordig is het Terpengebied een van de Landschappen van Friesland, met een bijzondere cultuurhistorische waarde.

Oorspronkelijk vond de bewoning plaats in kleinere nederzettingen; daarvan zijn er in de loop der eeuwen twee uitgegroeid tot steden: Dokkum en Leeuwarden. Centraal in het gebied loopt een kwelderwal van Leeuwarden tot Ternaard. Verder vind je hier een groot aantal vaarten, die vrijwel allemaal uitkomen in de Dokkumer Ee, de centrale vaarweg van Dokkum naar Leeuwarden.

Het Terpengebied

De route start in Ferwerd, een van de bekende terpdorpen van deze streek. Vooral rond de Sint-Martinuskerk is de oorspronkelijke radiaire vorm van het terpdorp nog te herkennen. Dit deel van Ferwerd is dan ook aangemerkt als beschermd dorpsgezicht. Je fietst vervolgens met een prachtig uitzicht op de Waddenzee in de richting van ’t Schoor, waar je meer het binnenland van het Terpengebied binnen fietst.

Hier is Hantum het eerste duidelijk te herkennen terpdorp. Behalve de duidelijke terpvorm van het dorp staat deze plaats vooral bekend om de boeddhistische stoepa Karma Deleg Chö Phel Ling. Dit was het eerste boeddhistische klooster dat in Nederland werd gesticht. Ook vind je in de omgeving van het dorp diverse traditionele Friese hoeves.

In het kleine Foudgum is de terp vooral nog te zien ter hoogte van de kerk. Het plaatsje is vooral noemenswaardig doordat dichter François Haverschmidt hier predikant was. Waarschijnlijk ken je hem onder zijn pseudoniem Piet Paaltjens.

Kort daarna passeer je Brantgum, eveneens een terpdorp. Hier is de radiaire vorm van het dorp nog zeer goed te herkennen. De kerk in het midden van dit dorpje is gebouwd in de 12de eeuw en behoort tot de oudste nog bestaande kerken van Friesland.

Bijzonder zijn de Vlieterpen, een groep terpdorpen die samen één kerkelijke gemeente vormen. Het is niet eenduidig bepaald welke dorpen tot de Vlieterpen behoren; vijf plaatsnamen komen regelmatig naar voren: Genum, Janum, Jislum, Lichtaard en Reitsum, maar doorgaans worden er maar vier tegelijk tot de Vlieterpen gerekend. Genum, Janum, Lichtaard en Reitsum werken momenteel samen om de gezamenlijke basisvoorzieningen van de dorpen te behouden.

Het mooiste terpdorp is de laatste die je op de route tegenkomt: Hogebeintum. Van alle dorpen in Oostergo is de terp hier nog het duidelijkst zichtbaar. Midden in het beschermde dorpsgezicht staat een van de oudste kerken van de provincie, waar onder andere de rouwborden van enkele belangrijke bewoners van de Harsta State – de stins aan de rand van het dorp – zijn bijgezet. Het belang van Hogebeintum binnen het Terpengebied wordt duidelijk door het bezoekerscentrum dat in hier gevestigd is.