Fietsroute

Fietsroute Oorlogsverleden: de laatste oorlogsmaanden en de capitulatie

Tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog kreeg Nederland het nog zwaar te verduren. Deze route neemt je mee door deze periode van de geschiedenis, tot aan de capitulatie op 5 mei 1945.

Let op: vanwege de coronacrisis is de Het Veer bij Driel uit de vaart genomen. U kunt doorfietsen tot Doorwerth en daar de brug oversteken.

We starten de route in Wolfheze, een plaats die een belangrijke rol speelde tijdens Operation Market Garden. Ten noorden en westen van het dorp lagen geschikte terreinen voor de landing van zweefvliegtuigen. Op 17 september 1944 landden hier dan ook 134 zweefvliegtuigen en duizenden parachutisten, die de Rijnbrug bij Arnhem in handen moesten krijgen. Voorafgaand aan de landingen vonden er drie zware bombardementen plaats, gericht op het psychiatrische ziekenhuis in het dorp. De geallieerden vermoedden namelijk dat hier Duitse troepen gelegerd waren.

Het oudste oorlogsmonument van de omgeving

Ook Heelsum heeft tijdens de oorlogsjaren veel actie gezien. Tijdens de Duitse opmars in 1940 was hier het 5e Eskadron Huzaren-wielrijders gestationeerd, die de opdracht had de Duitsers tot de Wageningse Berg te vertragen. Op 10 mei zijn er korte gevechten geweest, voordat de Nederlandse troepen zich terugtrokken in het Renkums Beekdal.

Op 17 september 1944 landden op de heide bij Heelsum Britse troepen, deel uitmakend van de Britse 1st Airborne Division die de bruggen in Arnhem veilig moest stellen. Na de Slag om Arnhem werd het dorp ontruimd; toen de inwoners terug konden, troffen zij massale verwoestingen door artilleriebeschietingen en plunderingen aan. Kort na de bevrijding hebben inwoners van het dorp hier een oorlogsmonument opgericht, bestaande uit een anti-tankkanon en Britse afwerpcontainers. Het is het oudste oorlogsmonument ter herinnering aan de Slag om Arnhem uit deze omgeving.

De ‘Stad der Bevrijding’

Wageningen zal altijd een bijzondere plaats innemen in de oorlogsgeschiedenis van Nederland. Hier werd namelijk in mei 1945 de capitulatie van het Duitse leger in Nederland getekend. Op 4 mei accepteerde de Britse veldmaarschalk Montgomery de algehele overgave van het Duitse leger in Noordwest-Europa in zijn hoofdkwartier op de Duitse Lüneburgerheide.

In Nederland bevond zich op dat moment het Canadese 1ste Leger en de commandant, generaal Foulkes, stelde voor een apart overgavedocument voor Nederland op te stellen. De onderhandelingen hierover begonnen op 4 mei in een boerderij ten westen van Wageningen met de stafchef van de Duitse bevelhebber, generaal Blaskowitz. Op 5 mei werden de onderhandelingen voortgezet in Hotel De Wereld, toen generaal Blaskowitz zelf arriveerde. De capitulatie werd uiteindelijk op 6 mei ondertekend, maar het begin van de onderhandelingen met Blaskowitz in Hotel De Wereld worden gezien als de officiële overgave.

Wageningen noemt zichzelf sindsdien ‘Stad der Bevrijding’ en elk jaar vinden er tal van activiteiten plaats rond 4 en 5 mei. Op de route kom je onder andere langs het beroemde hotel. Hiervoor moet je bij knooppunt 25 wel even van de route afwijken: bij dit knooppunt ga je linksaf richting het centrum van Wageningen.

Operation Manna: voedsel in de Hongerwinter

De winter van 1944/1945 kwam bekend te staan als de Hongerwinter. De combinatie van een strenge winter en een Duitse weigering van voedselbevoorrading zorgde ervoor dat een groot deel van de Nederlandse bevolking honger leed. Uiteindelijk stemden de Duitsers in, waarna de geallieerden Operation Manna in gang zetten: bevoorrading van bezet Nederland. Dagelijks werden nieuwe voorraden voedsel gedropt en aangevoerd, op de weg van Wageningen naar Rhenen lagen enorme hoeveelheden voedselpakketten en Wageningen veranderde in een bevoorradingscentrum.

Crossroads en de Polen van Driel

Aan de andere kant van de Nederrijn kom je langs een monument aan de dijk: het Crossroads Monument Heteren. In 1944 versloegen Amerikaanse soldaten van Easy Company hier twee SS Volksgrenadiers-compagnieën. In de aflevering Crossroads van de serie Band of Brothers, is deze gevechtshandeling te zien.

De route neemt je verder mee langs diverse plaatsen die een rol hebben gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo kom je langs Driel, waar in 1944 Poolse parachutisten de strijd aangingen met Duitse troepen. Hier steek je met een pont de Nederrijn over, vlakbij de plek waar in de nacht van 25 op 26 september 1944 een grootschalige reddingsactie van Britse troepen uit Arnhem plaatsvond. Bijna 2.400 Britten konden op deze manier geëvacueerd worden na de mislukte Slag om Arnhem.

Via Hotel Hartenstein, tijdens de Slag om Arnhem het Britse hoofdkwartier en tegenwoordig het interessante Airborne Museum Hartenstein, fiets je terug naar Wolfheze.

Tip van een van onze fietsende lezers: bezoek eens de tentoonstelling over de rol van de Poolse brigade bij de Slag om Arnhem, in de Rooms-Katholieke kerk in Driel.