Fietsroute

Fietsroute Boeren, vissers en oude ambachten

Ga met de fiets terug in de tijd en maak kennis met oude ambachten en het leven in een boeren- en vissersdorp aan de voormalige Zuiderzee.

De route start bij knooppunt 6: Toeristisch Overstappunt De Kooi. Dit is een Grandcafé en Partycentrum, gebouwd op de plek waar al sinds mensenheugenis een (boeren)café heeft gestaan. Vanaf hier fiets je in de richting van Bunschoten-Spakenburg. Om alvast een voorproefje te geven van het dorp waar we later op de route meer aandacht aan zullen besteden, nemen we je eerst mee door de Veenestraat. Hier krijg je al een beeld van het oude centrum van het oude boerendorp, met verschillende monumentale boerderijen die hier dicht op elkaar staan. Via de Amersfoortseweg – die daarna overgaat in de Bunschoterstraat – fiets je vervolgens richting Coelhorst: onderdeel van het oude Hoogland.

Tussen de knooppunten 73 en 72: Coelhorst
Coelhorst, soms ook Koelhorst en vroeger Keulhorst genoemd, is een buurtschap van Hoogland, een dorp en vroegere gemeente die tegenwoordig onder bewind van Amersfoort valt. De buurtschap is vernoemd naar een kasteel dat hier vanaf de 13de eeuw heeft gestaan. Op de locatie van het in 1940 verwoeste kasteel is na de oorlog een landhuis gebouwd.

Op het landgoed dat eromheen ligt, is in dezelfde periode een boomgaard aangelegd. Bijzonder is het gebruik van oude appelrassen als de 'Schone van Boskoop' en de 'Bramley Seedling'. Nieuwere bomen dragen de Coelhorsterappel. Sinds het najaar van 2018 mag je op zaterdag en zondag op het landgoed wandelen.
Naast het landgoed ligt ook Begraafplaats Coelhorst, met de opvallende witte Kapel van Coelhorst. Eeuwenlang was deze kleine kapel in gebruik als kerk voor de inwoners van de omgeving, maar vanaf de helft van 19de eeuw kwam de Kapel van Coelhorst in particulier bezit; het gebouw is nu in gebruik als grafkapel voor de families Van Tuijll van Serooskerken en Beelaerts van Blokland. Vlak na knooppunt 72 passeer je Breevoort, waar de Universiteit van de Geit is gevestigd.

Tussen de knooppunten 72 en 15: hofstedes aan de Eem
Via De Slaag, een polder en voormalig waterschap, kom je aan bij het Zuidereind. Hier staan vijf boerderijen op terpen: Bloemberg, Grimmestein, Netelenburch, Wolkenberg en Zonne. Dit zijn de opvolgers van hofstedes uit de 13de eeuw. Van deze prachtige boerderijen is Grimmestein het meest opzienbarend: het is een witgepleisterde T-boerderij met een appel-, peren- en pruimenboomgaard die zijn naam dankt aan een kasteel dat hier vlakbij heeft gestaan.

Tussen de knooppunten 15 en 11: de Eem
Vanaf knooppunt 15 fiets je een heel stuk langs de Eem, waarbij je een mooi uitzicht hebt over de rivier en de Eemvallei. De Eem ontstaat ter hoogte van Amersfoort door het samenvloeien van een aantal beken, waaronder de Heiligenbergerbeek, de Barneveldse en de Lunterse Beek. De Eem is de belangrijkste bron van afwatering van de Eemvallei en overige delen van de Gelderse Vallei.

Gedurende de loop van de geschiedenis is de bodem van de Eemvallei door afwatering steeds verder gedaald. Hierdoor ligt de Eem hoger dan het omliggende land. Dit kun je goed zien als je over de dijk langs de rivier fietst.

Tussen de knooppunten 11 en 3: Palendijk Eemmeer
Veel dijken langs de Zuiderzee boden niet genoeg bescherming tegen de zee. Daarom werden in de 15de eeuw op verschillende plaatsen palendijken aangelegd. Dit waren tegen elkaar geplaatste palen die met elkaar verbonden en via dwarsbalken in de grond verankerd waren. Halverwege het fietspad tussen Eemdijk en Bunschoten-Spakenburg en vlakbij de monding van de Eem is zo’n palendijk gereconstrueerd.

Knooppunt 3: botters en klederdracht
Je komt nu al snel aan in Bunschoten-Spakenburg, een dorp van bijzondere contrasten. Dit samengestelde dorp bestaat uit de kernen Bunschoten – de boeren – en Spakenburg – de vissers. We bieden je de gelegenheid om de rijke geschiedenis van deze plaats te weten te komen. Ter hoogte van knooppunt 3 vind je namelijk twee bijzondere culturele erfgoederen: Museum Spakenburg en de Botterwerf (scheepstimmerwerf Nieuwboer).

In Museum Spakenburg kom je alles te weten over de gemeente Bunschoten, dat uit Bunschoten, Spakenburg en Eemdijk bestaat. Met zowel vaste als wisselende tentoonstellingen wordt het boeren- en vissersbestaan van vroeger tot leven gebracht, met speciale aandacht voor de oude ambachten en met name de klederdracht van de streek, die overigens nog door veel vrouwen in het dagelijks leven wordt gedragen.

Scheepstimmerwerf Nieuwboer is een bijzonder voorbeeld van industrieel erfgoed. Het is namelijk een zeer goed bewaard gebleven scheepswerf, met bijgebouwen, waar nu botters en andere historische schepen gerestaureerd worden. In Bunschoten-Spakenburg ligt een grote vloot Zuidwalbotters, de typerende vissersschepen die vroeger op de Zuiderzee gebruikt werden. Dit type botter is op de werf in Bunschoten-Spakenburg ontworpen. Op de werf kun je kennismaken met de verschillende ambachten en technieken die kwamen kijken bij de bouw van dit soort schepen.

Knooppunt 50: Polder Arkemheen
Tussen Bunschoten-Spakenburg en Nijkerk ligt Arkemheen, een uitgestrekt open graslandgebied. Deze oude Zuiderzeepolder is opmerkelijk omdat het de enige polder in Nederland is waar nooit op grote schaal ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. Het gebied, dat onder de Natura 2000-richtlijn valt, is een belangrijk broedgebied en reservaat voor trek-, water- en weidevogels. Gericht natuurbeheer is erop gericht om het overwinterings- en broedgebied voor de vogels te beschermen en verder uit te breiden.

Tussen de knooppunten 51 en 52: Stoomgemaal Arkemheen
Aan de dijk langs Arkemheen vind je Stoomgemaal Arkemheen, dat ook bekendstaat als Stoomgemaal Hertog Reijnout. Het gemaal is in 1883 in gebruik genomen om de polder te bemalen en verving daarmee windmolen Hertog Reijnout. Het stoomgemaal is ongeveer 100 jaar in gebruik geweest; tegenwoordig is het een erkend rijksmonument. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed omschrijft het complex als een "gaaf, compleet en zeer fraai onderdeel van het ensemble uit de bloeiperiode van het schepradgemaal". In de kolenloods naast het gemaal is Bezoekerscentrum Arkemheen gevestigd, waar je alles over Polder Arkemheen te weten kunt komen.