Fietsroute

Fietsroute Kerkenronde in het land van Reynaerdt de Vos

In Zeeuws-Vlaanderen vind je tal van dorpjes met bijzondere kerken. Deze route neemt je mee langs de kerkelijke geschiedenis van deze streek.

De fietsroute start in het vergeten vestingstadje Hulst. Dit stadje wordt weleens omschreven als de meest Vlaamse Vestingstad van Nederland, en niet alleen vanwege de ligging. Hulst ademt een Vlaamse sfeer uit, die we niet tegenkomen in andere (vesting)steden van Zeeland. Uit de 13de eeuw dateert één van de hoogtepunten van de Nederlandse Middeleeuwse literatuur: het epos ‘Van den vos Reynaerde’. In dit verhaal zitten verschillende verwijzingen naar de omgeving van Hulst. Zo worden Absdale en Hulsterloo in het verhaal genoemd, en in Hulst zelf wordt op verschillende plaatsen verwezen naar de listige vos: van beeldengroepen tot de naam van een school.

Hulst is een van de best bewaarde vestingsteden van Nederland: de vestingwerken zijn nog volledig intact en het historische centrum is voor nieuwbouw gespaard gebleven. Door de voormalige ligging aan verschillende zeearmen van de Westerschelde kon Hulst opbloeien tot een welvarende vestingstad.

De mooiste kerk van Nederland

De vroegere rijkdom van de stad is zeer goed te zien in de Sint-Willibrordusbasiliek, waar ook het startpunt van de route ligt. De kerk is gebouwd in de stijl van de Brabantse gotiek en valt op door de unieke vieringtoren, een toren op de kruising van een kerk. In 2009 werd deze kerk uitgeroepen tot mooiste kerk van Nederland. Best een prestatie, gezien de concurrentie van andere kerken in Nederland. Neem vooral een kijkje in de kerk: het interieur is prachtig uitgevoerd en bevat unieke kunstwerken. Zo hangt in de kerk het schilderij De barmhartige Samaritaan van Jan Baptist Maes. Ook bezit de kerk zeer fraaie kruiswegtaferelen, geschilderd door Jan Jozef Deloose, met lijsten van beeldhouwer P. Pouwels. Het topstuk van het interieur vormt het orgel, dat het enige nog bestaande orgelmeubel is van voor 1645. Opvallend is de graffiti op de toren, aangebracht door Duitse soldaten die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de toren gelegerd waren. Tijdens hun verblijf schreven zij naziteksten, voorzien van een hakenkruis op de toren. Als herinnering aan deze periode zijn de schilderingen niet verwijderd.

Vanaf hier kun je aan de andere kant van de Grote Markt het stadhuis zien liggen. Dit gotische bouwwerk heeft door haar toren de uitstraling van een kerk. Het werd ongeveer halverwege de 16de eeuw gebouwd, waarna er later aan de achterzijde een vleeshal – en later een waag – werd gebouwd. Ook staat er een humoristisch kunstwerk: ‘Als de vos de passie preekt’. Deze beeldengroep stelt de vos Reynaerde voor die zes eenden toespreekt.

Als je vanaf de kerk richting de Gentsepoort fietst, zie je aan de historische gebouwen waarom Hulst beschouwd wordt als een van de mooiste en best bewaarde vestingsteden van Nederland. Aan de rand van de stad kom je uit bij de Gentsepoort, een van de stadspoorten van Hulst. Hier staat het Reynaertmonument, dat vos Reynaerde in pelgrimskleren voorstelt.

Bij knooppunt 60 kom je aan in het centrum van Nieuw-Namen. Dit dorp ligt op de plek waar het vroegere Hulsterloo – uit het verhaal van Reynaerdt de Vos – heeft gelegen. Het centrale punt in het dorp is de Heilige Jozefkerk. Deze neogotische kerk, die in 1860 gebouwd werd, valt op door het – voor een katholieke kerk – sobere interieur, met witte pilaren en gewelven. Het verhaal van Reynaerdt komt in Nieuw-Namen nog veelvuldig voor, omdat een aantal straatnamen afgeleid zijn van de dierennamen uit het verhaal.

Het verdronken land

Verder fietsend, kom je na Emmadorp (knooppunt 65) bij het Verdronken Land van Saeftinghe. In de Middeleeuwen lag hier de Heerlijkheid Saeftinghe, een welvarende landstreek om Slot Saeftinghe. Het was een machtig gebied, want door de ligging kon men vanuit Slot Saeftinghe de toegang tot de haven van Antwerpen beheersen. Deze ligging werd het gebied fataal. Stormvloeden in de 14de en 16de eeuw sloegen grote stukken van het land af en tijdens de Tachtigjarige Oorlog staken Hollandse soldaten de dijken door. Onder invloed van de getijden van de Westerschelde ontstond hier het grootste schorrengebied van Europa. Het brakwaterschor – de combinatie van zoet water van de Schelde en zout water van de Westerschelde – staat bij vloed onder water en bij eb valt het droog. Dit zorgt voor een uniek gevarieerd landschap, dat bestaat uit zandplaten, slikken, geulenstelsels, schorvegetatie en zelfs eeuwenoud veen, dat af en toe aan de oppervlakte komt.

Door de invloed van het water verandert het gebied constant. Het Verdronken Land staat ook bekend om het snel en onverwachts opkomende water. Het kent zelfs het grootste getijdenverschil van Nederland, met 4,80 meter tussen eb en vloed! Daarom is het grootste deel van het gebied alleen onder begeleiding van een gids toegankelijk. Door de schurende werking van het water zijn soms de restanten van huizen en de kerk van één van de verdwenen dorpen of gehuchten te zien.

Het Verdronken Land van Saeftinghe heeft door het brakke water bijzondere flora en fauna. Zeldzame planten zoals echt lepelblad, zeeaster, melkkruid, zilte rus, maar ook selderij en fijn goudscherm komen hier veel voor. Andere delen van het gebied zijn voor een deel met riet bedekt. Deze afwisselende vegetatie trekt grote aantallen broed- en trekvogels aan. Soorten zoals baardman, waterral, kleine karekiet en porseleinhoen zijn hier vaste bewoners. Ook komen er veel zeearenden voor, die vooral in de winter op de ganzen afkomen. Je komt op dit deel van de route langs het informatiecentrum, waar je alles over het gebied te weten kunt komen.

Het volgende dorp op de route is Kloosterzande, na knooppunt 17 in de richting van knooppunt 11. Hier zijn verschillende punten waar afwijken van de route wordt aanbevolen. Het eerste punt komt nadat je bij Hotel De Linde linksaf bent gegaan en langs de rand van het dorp fietst. Als je op die Cloosterstraat de eerste zijstraat links neemt, de Willem de Zwijgerlaan, kom je bij het Hof te Zande. Dit was een vroegere uithof van de Cisterciënzer Abdij Ter Duinen. Van dit hof staat alleen het kerkje er nog. Het is in 1609 gebouwd op de restanten van een eerder kerkje, waarvan sommige delen, zoals het 13de-eeuwse koor, nog in de huidige kerk aanwezig zijn.

Terug op de route kom je aan het einde van de Cloosterstraat bij de Standerdmolen Kloosterzande, die van het einde van de 17de eeuw dateert. Als je de Sint-Martinuskerk, een neogotische kruisbasiliek, wil bezichtigen, sla dan na de molen rechtsaf in plaats van linksaf. Je vindt de kerk bij de eerste zijstraat links. Daarna kun je ervoor kiezen om dezelfde weg terug te nemen naar de molen, of aan het einde van de Kerklaan links te gaan. Dan kom je ook bij knooppunt 11 uit.

Op de terugweg naar Hulst kom je langs verschillende leuke plaatsjes. Een daarvan is Hengstdijk, bij knooppunt 12. Hier moet je volgens de route rechtsaf richting Vogelfort bij knooppunt 54, maar als je in plaats daarvan een klein stukje doorfietst, kom je bij de Sint-Catharinakerk. Deze neogotische kruiskerk is opvallend groot voor zo’n klein dorpje en valt op door zijn toren met de aparte torenspits.

De laatste bezienswaardigheid voor Hulst is de Sint-Gerulphuskerk in Vogelwaarde, een neogotische pseudobasiliek. Bij deze kerk valt vooral de toren op, omdat er duidelijk zichtbare steunberen staan en er vier topgevels zijn.

Terug in Hulst

Je komt uiteindelijk weer in de binnenstad van Hulst via de Dubbele poort. Iets rechts daarvan liggen de restanten van de Keldermanspoort. Dit was de westelijke stadspoort van Hulst en fungeerde zowel als een land- als waterpoort. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de poort verwoest en verwerkte men de restanten in het Brederodebolwerk. De restanten van de stadspoort zijn inmiddels opgegraven en gerestaureerd. Hierna kom je aan bij het startpunt, maar kijk vooral eerst nog even rond in dit gezellige stadje.